مدیر برنامه میكروالكترونیك با گروه هوش مصنوعی مطرح كرد؛
ورود ایران به کارزار جهانی تولید تراشه
به گزارش گروه هوش مصنوعی، مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک از ورود ایران به کارزار جهانی تولید تراشه اطلاع داد و اظهار داشت: صنعت میکروالکترونیک از فرصت های قابل توجهی از قبیل بازار ۲ تا ۳ میلیارد دلاری کشور برخوردار می باشد.
خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری؛ مهتاب چابک: فناوری «میکروالکترونیک» یک فناوری نوظهور، کاربردی و استراتژیک است که یکی از حوزه های مهم در علم الکترونیک و مهندسی برق بوده و در آن از ترکیب فیزیک، مهندسی برق و نانوتکنولوژی برای ساخت و طراحی سیستم های الکترونیکی با ابعاد بسیار کوچک استفاده می شود. صنعت میکروالکترونیک در واقع بعنوان یکی از زیرساخت های اساسی برای توسعه فناوری های پیشرفته، در خیلی از صنایع مادر مانند صنعت دفاعی، مخابراتی، پزشکی، انرژی، خودروسازی و لوازم خانگی به کار می آید.
اهمیت و ارزش افزوده بالایی که صنعت میکروالکترونیک ایجاد می کند، سبب شده کشورهای پیشرفته و توسعه یافته در دهه های اخیر نسبت به آن توجه ویژه ای داشته باشند به صورتی که در یک دهه اخیر خیلی از این کشورها برای بومی سازی و تولید در «صنعت نیمه هادی» به خصوص «ریزتراشه های خاص» ورود کرده اند و اصطلاحاً وارد یک «جنگ فناوری» در حوزه ساخت تراشه های پیشرفته شده اند. به خصوص کشورهایی که به دنبال نفوذ، سلطه گری و هژمونی فناوری هستند، بر روی این صنعت متمرکز شده و از همه ابزارها همچون تحریم سایر کشورها استفاده می نمایند تا اجازه انحصارشکنی را به سایر کشورها ندهند!
ایران باآنکه هنوز وارد حوزه رقابت در این صنعت با اهمیت با سایر کشورها نشده اما درحال کوشش برای یافتن جایگاهی مناسب در دنیا است؛ از آنجائیکه این فناوری یک زنجیره ارزش صنعتی بزرگ از معدن سیلیکون تا انواع ویفر، از ویفر تا تراشه و از تراشه تا بازار الکترونیک را در برمی گیرد، ایران را بر آن داشته که تا در تمام یا بخشی از این زنجیره نقش مؤثری داشته باشد. به صورتی که موضوع هایی چون بومی سازی تراشه، سرمایه گذاری و مشارکت خارجی در حوزه ساخت ماشین آلات پیشرفته و هم زنجیره تأمین مواد اولیه و همینطور اولویت تربیت نیروی متخصص در دستور کار متولیان این حوزه قرار گرفته است.
برای توجه ویژه تر به این صنعت، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان رئیس جمهور فروردین ۱۴۰۲ محمد حسین محمدی لاریجانی را بعنوان «مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک» را منصوب نمود. خبرنگار مهر به منظور تشریح برنامه های پیش رو و سیاستگذاری های این حوزه به سراغ مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک رفته و با او گفت و گویی دراین زمینه داشته است.
محمدحسین محمدی لاریجانی در شروع این مصاحبه تاکید می کند که «ما می دانیم دقیقا در چه مسیری قرار داریم و چه کارهایی باید انجام دهیم اما ملاحظاتی داریم و نمی خواهیم اطلاعات را با جزئیات افشا کنیم» و در ادامه جمله خویش را این گونه تکمیل می کند که «جبران عقب ماندگی های گذشته صبر و در کنار آن همت بلند می خواهد، ما با قدم های کوچک به آرزوهای بزرگ برای ایران عزیزمان فکر می کنیم».
مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک در این مصاحبه تاکید می کند که «بیش از هرچیزی به دنبال نقاط مزیت بخش کشورمان در حوزه دانشی میکروالکترونیک و صنعت نیمه هادی و ریل گذاری در این زمینه هستیم تا برای مدیران بعدِ از ما در حوزه اقدام و اجرا مسیر هموارتر باشد.»
مشروح این مصاحبه با مدیر برنامه ملی میکروالکترونیک را می توانید در نوشتار زیر بخوانید؛
*به عنوان سوال نخست، آقای دکتر بفرمائید، اهداف ماهوی برنامه ملی میکروالکترونیک چیست و به دنبال تحقق چه سیاست ها و طرح هایی در کشور است؟
برنامه ملی میکروالکترونیک به منظور سیاستگذاری کلان و تدوین نقشه راه توسعه فناوری میکروالکترونیک کشور و بعنوان بازوی هماهنگی بین ارکان سیاستگذاری، مجریان و ذی نفعان صنعت نیمه هادی فعالیت می کند. برنامه ملی میکروالکترونیک با نگاهی قرارگاهی و مأموریتی به دنبال توسعه بازار و فناوری میکروالکترونیک با هدف شکل دهی زیست بوم صنعت نیمه هادی کشور، کاهش وابستگی رشد صنعت نیمه هادی به حمایت های دولتی، ایجاد نقطه اتصال بازار داخل به بازار بین المللی و تضمین پایداری تولید مبتنی بر اقتصاد میکروالکترونیک است.
با توجه به اهمیت صنعت میکروالکترونیک بعنوان یکی از محرک های اقتصاد و فراگیری هر چه بیشتر فناوری های در رابطه با آنها، برنامه ملی میکروالکترونیک تلاش می کند تا با انجام مأموریت هایی در جهت توسعه صنعت میکروالکترونیک و ایجاد هویت و استقلال صنعت نیمه هادی در کشور بردارد.
*به این مأموریت ها اشاره می کنید؟
در تلاشیم با هماهنگی سایر نهادها و دستگاههای ذی ربط، اسناد بالادستی سیاستگذاری و توسعه صنعت نیمه هادی و زنجیره ارزش سیلیکون کشور تدوین نماییم تا سیاستگذاری های این حوزه بر مبنای یک چشم انداز روشن ملی باشد و متکی به یک دولت یا یک فرد از یک دولت نشود. همینطور تعریف، تمهید و راهبری طرح های پیشران فناوری میکروالکترونیک و زنجیره ارزش سیلیکون و برنامه ریزی، ایجاد هماهنگی و توسعه ارتباطات مؤثر بین دستگاهی در سطح ملی برای سیاستگذاری مشترک و هم افزایی منابع و ظرفیتهای زنجیره ارزش نیمه هادی کشور از دیگر مأموریت ها محسوب می شود.
شکل دهی به زیست بوم میکروالکترونیک و توسعه اقتصاد دانش بنیان با بهره برداری حداکثری از زیرساخت های موجود و ظرفیتهای قانونی در حوزه طراحی و تولید بدون کارخانه و با کارخانه صنعت ریزتراشه از دیگر مأموریت هایی است که برای این برنامه در نظر گرفته شده است که متمرکز بر توسعه بازار الکترونیک و افزایش سبد تقاضا تراشه در کشور است.
شکل دهی به زیست بوم میکروالکترونیک و توسعه اقتصاد دانش بنیان با بهره برداری حداکثری از زیرساخت های موجود و ظرفیتهای قانونی در حوزه طراحی و تولید بدون کارخانه و با کارخانه صنعت ریزتراشه از دیگر مأموریت هایی است که برای این برنامه در نظر گرفته شده است که متمرکز بر توسعه بازار الکترونیک و افزایش سبد تقاضا تراشه در کشور است
همچنین تلاش می نماییم با مشارکت حداکثری ظرفیتهای سرمایه گذاری بخش خصوصی برای توسعه صنعت میکروالکترونیک و نیمه هادی با هدف راه اندازی کارخانه تولید ریزتراشه و مشتقات آن گامهای اساسی برداریم. استفاده از ظرفیتهای تولید ماشین آلات پیشرفته و ابزار دقیق بومی، توسعه زنجیره های تأمین مواد اولیه مؤثر با نگاه مشارکت بین المللی و توجیه پذیری اقتصادی در کنار اکتساب دانش و تخصص فنی خطوط تولید از نقاط مهم این رویکرد است.
توسعه همکاریهای بین المللی در طراحی و تولید مشترک و هم ایجاد زمینه مشارکت های مالی و سرمایه گذاری، زنجیره تأمین و زیرساخت های مشترک حوزه ساخت ریزتراشه از مأموریت های اصلی برنامه ملی میکروالکترونیک است که نسبت به آن اهتمام ویژه داریم.
*آقای دکتر، چه شد که ایران تصمیم گرفت به حوزه صنعت میکروالکترونیک ورود کند و در واقع از چه زمانی ایران نیاز خود به بومی سازی این صنعت را درک کرد؟
در طی ۶ دهه گذشته، یکی از ارکان پیشرفت های مختلف در زمینه هایی از قبیل وسایل دیجیتال، اینترنت، صنعت خودروسازی، صنایع نظامی میکروالکترونیک یا صنعت نیمه هادی ها بوده است. این صنعت نه تنها خود دارای بازار بزرگی است (حدود ۶۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲)، بلکه در پیشرفت و توسعه دیگر صنایع هم نقش مهم و راهبردی دارد. کشورهای مختلف بخصوص کشورهای توسعه یافته و بزرگ مانند چین و ایالات متحده در سالیان اخیر همواره با سرمایه گذاری های هنگفت دولتی به دنبال رشد و توسعه این صنعت و دسترسی به تکنولوژی روز آن بوده اند.
همه گیری کرونا در جهان سبب ساز بهم خوردن زنجیره عرضه و تقاضا در صنعت نیمه هادی شد و وقتی کمبودی در دنیا اتفاق بیفتد، نخستین تاثیرش را در بازارهای دنیا می گذارد و در این شرایط شرکتهای بزرگ ابتدا نیازهای خویش را برطرف خواهند کرد. ایران همانند سایر کشورهای درحال توسعه در آن دوران از مبحث «کمبود تراشه» بخصوص در حوزه تهیه تراشه های حوزه لوازم خانگی و خودرویی با چالش هایی جدی مواجه گردید. این چالش ها، اهمیت و لزوم ورود هر چه بیش تر به این صنعت و تولید محصولات راهبردی را بر همگان آشکار کرد.
در کشور ما هم اهمیت این مورد تا حدی درک شده است؛ ازاین رو یکی از فناوری هایی که در طبقه بندی های مختلف اسناد بالادستی همواره جز فناوری اولویت دار و راهبردی کشور محسوب شده، فناوری میکروالکترونیک است. این فناوری علاوه بر تأثیرگذاری مستقیم بر رشد فناورانه کشور می تواند به شکل غیرمستقیم، رشد فناورانه را در دیگر صنایع همچون صنایع دفاعی، خودرو، کشاورزی و سایر صنایع با اهمیت کشور ارتقا دهد.
همچنین همانطور که از جنگ کنونی ابرقدرت ها بر سر در اختیار گرفتن کامل زنجیره ارزش تراشه ها و نیمه هادی ها مشهود است، این صنعت اهمیت راهبردی و امنیتی بالایی برای کشورها دارد چون که تراشه ها در جز جز تولیدات مبتنی بر تکنولوژی اطلاعات همانند کارت های هوشمند ملی، کارت های بانکی و خیلی از تجهیزات مخابراتی، دفاعی و روزمره کاربرد حیاتی دارند؛ ازاین رو با عنایت به اهمیت بالای صنعت نیمه هادی، نقش آفرینی و سرمایه گذاری در این صنعت برای کشور بزرگ ایران بعنوان کشوری مقتدر و درحال توسعه، به منظور شتاب حداکثری در توسعه اقتصادی، فناورانه و دفاعی اگر قبلاً یک نیاز بوده، امروز تبدیل به یک اجبار و لزوم شده است.
*با توجه به این که در سطح بین المللی بخصوص میان چین و آمریکا جنگ تراشه از خیلی وقت پیش شروع شده و همچنان هم ادامه دارد و در حالیکه صنعت تراشه هم اکنون در دنیا به چند کشور محدود می شود، آیا ایران اساساً این قابلیت را دارد که در این حوزه به خودکفایی برسد و حرفی برای گفتن در زمینه جهانی داشته باشد؟
باید توجه داشت صنعت میکروالکترونیک، صنعتی است که در خیلی از حلقه های زنجیره ی ارزش آن انحصار وجود دارد و انحصار بخش های مهمی از این حلقه ها در دست ایالات متحده آمریکا و کشورهای هم پیمان آن است. در سالهای اخیر کشورهایی همچون چین توانسته اند در بعضی از حلقه های این زنجیره، انحصارشکنی کنند که این مورد باعث نگرانی آمریکا از رشد فناوری چین در صنعت نیمه هادی و نقش آفرینی روز افزون آن در اقتصاد و بازار نیمه هادی دنیا شده است. بنا بر این آمریکا از سال ۲۰۲۲ تحریم هایی را وضع کرده است که دسترسی شرکتهای چینی را به فناوری های پیشرفته در صنعت نیمه هادی محدود می کند. با عنایت به این تنش ها که «جنگ تراشه ها» نام گرفته است، زنگ اخطار برای کشورهای مختلف به صدا درآمده است و کشورها باید تلاش کنند به سمت خودکفایی بیشتر در این زمینه و عدم وابستگی تمام و کمال به یک کشور بروند.
اصولاً در دنیا صنعت میکروالکترونیک دارای یک زنجیره ارزش بسیار طولانی است که از بازیگرانی که در نقاط مختلف دنیا فعالیت می نمایند تشکیل شده است. به سبب توزیع شدگی زنجیره ارزش صنعت میکروالکترونیک در جهان، تمرکز تخصصی شرکتهای گسترده شده در سطح جهان بر هر یک از بخش های تولید تراشه ها و سرمایه بر بودن تولید داخلی تراشه ها به سبب احتیاج به همگام شدن با ارتقاهای تکنولوژیکی، خودکفایی در این صنعت امری بسیار سرمایه بر و نیازمند زمان بسیار طولانی است.
ببینید نکته اینجاست که باید واقع بین بود، مبحث ایران لزوماً ایجاد اقتدار در فناوری نیست، گاهی حفظ توان در توسعه فناوری ها و یا رفع نیازهای اولویت دار صنایع مادر وابسته به صنعت پایه ای نظیر میکروالکترونیک، از لزوم های ورود به این حوزه می شود. علیرغم تلاش هایی که به شکل جسته و گریخته در سالهای اخیر در صنعت میکرو الکترونیک در ایران صورت گرفته است، این صنعت در ایران در مراحل میانی بلوغ فناوری و ورود به صنعتی شدن به سر می برد و در نتیجه باید سیاستگذاری ها و برنامه های اجرایی بر مبنای شرایط واقع بینانه فعلی صنعت در کشور باشد و در کنار توسعه فناوری های طراحی و ساخت نمونه و تولید انبوه تراشه، رشد دیگر مزیت های نسبی کشور در تولید مواد پیشرفته، ساخت ماشین آلات ابزار دقیق و هم منابع طبیعی قابل اتکا در زنجیره تأمین بین المللی مورد توجه قرار گیرد.
*برای توجه به این صنعت چقدر به سرمایه گذاری نیاز است؟
با توجه به زمان بر بودن پیشرفت در این صنعت، هر زمان که سرمایه گذاری جدی (حداقل سالانه یک میلیارد دلار) و پایدار در این صنعت آغاز شود نخستین میوه های آن ۵ تا ۱۰ سال بعد قابل چیدن خواهد بود و برای طی مسیر ۵۰ ساله کشورهای پیشرو در این صنعت و صاحب فناوری و خودکفا شدن حداقل دو تا سه دهه تلاش مستمر نیاز است. نقطه قوت این صنعت برای ایران حضور نیروی کار متخصص، متبحر و مجرب است که می تواند فرصت بی نظیری به منظور نقش آفرینی در حوزه نیمه هادی ها برای کشور فراهم آورد.
* از آن جایی که گفته می شود برای تولید تراشه احتیاج به یک سری منابع معدنی داریم، آیا کشور ما از این نظر آن قدر غنی است که بتواند تولیدکننده باشد؟ ظرفیت کشور از نظر زیرساخت های معدنی برای این منظور را چطور ارزیابی می کنید؟
در صنعت نیمه هادی ها از عناصر گوناگونی برای کاربردهای مختلف استفاده می شود که از پرکاربردترین آنها میتوان به سیلیکون، ژرمانیوم و عناصر کمیاب که متشکل از ۱۷ عنصر مختلف هستند اشاره نمود که عناصری مانند پالادیوم، کبالت، گالیوم، ژرمانیوم و سیلیکون پایه و اساس صنعت نیمه هادی ها را شامل می شود.
در صنعت نیمه هادی ها و پردازنده ها، مواد مورد استفاده را میتوان به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول موادی هستند که در فرآیند ساخت چیپ از ابتدا تا پایان مورد استفاده قرار می گیرند. همچون مهم ترین موادی که در این دسته قرار می گیرند میتوان به مواد ذاتی نیمه هادی مانند سیلیکون فلزی و ژرمانیوم و گازهای شیمیایی با خلوص بالا مانند نیتروژن آرگون و هیدروژن اشاره نمود. دسته دیگر موادی اند که در فرآیند بسته بندی نیمه هادی ها و چیپ ها مورد استفاده قرار می گیرند که برای مثال میتوان به مواد سرامیکی اشاره نمود که به سبب خصوصیت بدون منفذ بودن عالی که به نسبت شیشه و فلزات دارند، برای بسته بندی هایی که احتیاج به سطح آب بندی بالا دارند مورد استفاده قرار می گیرند.
ایران به لحاظ ذخایر منابع معدنی جز ۱۰ کشور برتر در دنیا است و از مهم ترین ذخایر معدنی ایران میتوان به کروم، مس، سنگ آهن، سرب، سیلیس، روی و منگنز اشاره نمود. بنابراین پتانسیل عظیمی در تأمین مواد اولیه این صنعت چه مواد مورد نیاز برای ساخت و چه برای بسته بندی دارد.
وجود منابع سرشار سیلیس در کشور بخصوص در منطقه شمال شرقی و نواحی مانند استان خراسان جنوبی و همینطور برخی نواحی مرکزی با دسترسی به منابع سیلیس گوناگونی مانند استان فارس و استان همدان از ظرفیتهای مهم کشور در تأمین مواد اولیه ی زنجیره صنعت نیمه هادی ها است که با وجود چنین ظرفیتی در کشور و هم بازار رو به رشد تقاضا برای توسعه نیروگاه های خورشیدی بزرگ مقیاس صنعتی، سرمایه گذاری بر روی تولید ویفر سیلیکونی می تواند چاره ای مناسب برای ورود به بخش زنجیره تأمین مواد اولیه باشد. از دیگر ظرفیتهای موجود در کشور دسترسی به گاز طبیعی ارزانقیمت برای تولید گازهای هلیم و آرگون است.
وجود شرکتهای بخش خصوصی فعال در زنجیره سیلیکون که در تهیه مشتقات و فراورده های جانبی دارای ارزش افزوده سیلیکونی فعال می باشند، امکان نقش آفرینی بیشتر کشور در تأمین مواد اولیه زنجیره نیمه هادی را فراهم می آورد.
صنعت میکروالکترونیک در ایران از فرصت های قابل توجهی از قبیل بازار بزرگ ۲ تا ۳ میلیارد دلاری کشور در صنایع مصرف کننده میکروالکترونیک و الکترونیک مانند خودروسازی، حمل و نقل، لوازم خانگی، خدمات الکترونیکی و مخابرات، تلفن همراه، اینترنت ملی، مدرن سازی صنایع و معادن، و صنعت نفت و گاز و پتروشیمی برخوردار است *ظرفیت ها و فرصت های ایران برای تولید نیمه هادی و تراشه را چطور ارزیابی می کنید؟ تحلیل شما از زنجیره تأمین و تولید و تجاری سازی این فناوری ها در ایران چیست؟ وضعیت تحقیق و توسعه و تولید چگونه است؟ پیشرفت ها و نقاط ضعفمان کجاست؟
صنعت میکروالکترونیک در ایران از فرصت های قابل توجهی از قبیل بازار بزرگ ۲ تا ۳ میلیارد دلاری کشور در صنایع مصرف کننده میکروالکترونیک و الکترونیک مانند خودروسازی، حمل و نقل، لوازم خانگی، خدمات الکترونیکی و مخابرات، تلفن همراه، اینترنت ملی، مدرن سازی صنایع و معادن، و صنعت نفت و گاز و پتروشیمی، وجود بازار بزرگ مصرف از جانب کشورهای منطقه و کشورهای مستقل مشترک المنافع، نوسازی صنایع و هوشمندسازی خطوط تولید و محصولات مختلف و ضرورت توسعه شبکه و سخت افزارهای مخابراتی کشور برخوردارست.
نقطه قوت این صنعت در کشور را هم میتوان حضور نیروی انسانی تحصیلکرده دانست؛ تعداد دانش آموختگان این حوزه (مهندسی برق، الکترونیک و کامپیوتر) طی ۱۵ سال قبل در کشور متجاوز از ۱ میلیون نفر بوده است. این نیروی انسانی می تواند در قسمت طراحی بدون ساخت زنجیره ارزش صنعت میکروالکترونیک نقش آفرینی ویژه ای داشته باشند.
ظرفیت های خوبی در حوزه آموزش، تحقیق و توسعه و تجربه ساخت در کشور بوجود آمده بود، اما متأسفانه به سبب سو مدیریت ها یا عدم آگاهی، این ظرفیت ها در راه صنعتی سازی قرار نگرفت و عمده توجهات از زیرساخت های اساسی این حوزه، به رویدادهای کوتاه مدت و شکلی قائم به افراد خاص و طراحی های بدون عقبه تجاری و نگاه اقتصادی محدود شد.
با این وجود نقاط ضعفی از قبیل پارادوکس ورود بخش دولتی در این مقوله و عدم تقسیم کار مناسب، عدم هماهنگی لازم بین بخش های مختلف کشور و مصرف کنندگان بزرگ دولتی و نهادهای اقتصادی عمومی دارای مصرف کلان میکروالکترونیک و الکترونیک و در نتیجه عملکرد جزیره ای، نبودن گمرک اختصاصی و نظام تعرفه ای غیر قابل اتکا، ضعف در کنترل مؤثر قاچاق در این عرصه، توجه به صنایع قابل لمس و مونتاژ و نادیده گرفتن صنعت میکروالکترونیک و الکترونیک و غفلت از طراحی و تولید قطعات میکروالکترونیک با کاربردهای راهبردی و هم نیازهای فناوری های پیشرفته و عدم وجود برند ملی و سهم ایران در بازار بین الملل برای محصولات تولید داخلی در این راه وجود دارد.
در پایان این که آقای دکتر به نظر شما چه مورد و یا مواردی سبب شده که ایران به آن جایگاه مهم و قابل اعتنا در صنعت میکروالکترونیک نرسد؟
به نظرم به اجماع نرسیدن مسئولین کشور در مورد اهمیت و لزوم ورود به صنعت میکروالکترونیک (به دلیل عدم شناخت گستردگی مرزها و عمق این صنعت پایه و تاثیر آن بر سایر صنایع مادر، امنیت و اقتصاد کشور) و عدم ثبات سیاست های ارزی و فقدان نظام های اقتصادی مناسب تولید و صنعت در کشور همچون مواردی است که سبب شده ایران به آن جایگاه مدنظر نرسد.
از طرفی دیگر رویکرد صرفا اقتصادی کوتاه مدت به تولید قطعات الکترونیک در رقابت قیمتی با قطعات مشابه خارجی، تحریم های بین المللی (عدم دسترسی به فناوری از یک طرف و عدم دسترسی به بازار از سوی دیگر)، وجود رقبای قدرتمند جهانی و منطقه ای با میلیاردها دلار سرمایه گذاری گذشته و جاری در تجهیزات و ابزارهای طراحی و ساخت مدار مجتمع، و جذب نخبگان و استعدادهای ایرانی توسط سایر کشورها و در نتیجه وارد شدن خسارت دوگانه از دست رفتن زمان و استعدادها سبب عدم حرکت جدی کشور در این صنعت بسیار راهبردی، حساس و ارزش آفرین که پایه دیگر صنایع است، شده اند.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب